Deze pagina geeft een beschrijving van de kernbegrippen rondom open leermaterialen. Dit overzicht is niet uitputtend; bekijk ook de begrippenlijst van edusources.
De activiteiten die je kunt ondernemen als je met open leermaterialen werkt, zijn omvat in de 5R'en (Wiley, z.d.).
Auteursrecht wordt door de wet aan de maker (van leermaterialen) verleend en geeft recht over het betreffende materiaal. Het auteursrecht houdt in dat de maker beslist wat er met het werk gebeurt, bijvoorbeeld via Creative Commons. Auteursrecht is in de EU van kracht tot 70 jaar na het overlijden van de maker. Daarna komt het werk terecht in het publieke domein. Soms wordt aan materialen in het publieke domein de licentie CC0 gekoppeld.
De internationale term is: Copyright.
Een (vak)community is een groep experts, waaronder vaak docenten van (verschillende) onderwijsinstellingen, die op hetzelfde vakgebied, domein of discipline werkzaam zijn en zich rondom de gedeelde inhoudelijke expertise in enige vorm georganiseerd hebben. In edusources zijn via de vakcommunity’s gecureerde collecties leermaterialen beschikbaar.
Creative Commons biedt auteurs, kunstenaars, wetenschappers, docenten en alle andere creatieve makers de vrijheid om op een flexibele manier met hun auteursrechten om te gaan. Met een keuze uit zes (gratis) beschikbare standaardlicenties bepaalt de auteursrechthebbende in welke mate zijn of haar werk verder verspreid mag worden, en onder welke voorwaarden dit is toegestaan.
Digitale leermaterialen zijn materialen in digitale vorm die worden ingezet voor onderwijsdoeleinden. Leermaterialen die door docenten worden ontwikkeld zijn eigendom van de docent of van de instelling. Deze leermaterialen kunnen in meer of mindere mate open of gesloten zijn.
Een digital object identifier (DOI) wordt vaak gebruikt om een wetenschappelijk artikel of e-book te identificeren en op het internet terug te vinden. Soms worden DOI's ook aan open leermaterialen gekoppeld.
FAIR staat voor een internationaal gebruikt raamwerk voor het beheer van wetenschappelijke gegevens. Het geeft aan hoe wetenschappelijke gegevens geordend, bewaard en gedeeld moeten worden. Vooral in relatie tot onderzoeksgegevens gaan we uit van de FAIR-principes:
Er wordt ook steeds meer gestuurd op FAIR omgang met open leermaterialen.
Soms wordt een keurmerk toegekend om aan te geven dat een leermateriaal aan een bepaalde kwaliteitsstandaard voldoet. Verschillende vakcommunity's werken met keurmerken, zodat de best bevonden leermaterialen in een collectie 'eruit springen'. Vaak gaan vakcommunity's uit van een kwaliteitsmodel om te bepalen welke leermaterialen een keurmerk verdienen.
Metadata zijn gegevens die je gebruikt om iets anders te beschrijven. Het materiaal waarover de metadata gaan, wordt hierdoor beter vindbaar. Boeken herken je aan de titel, auteur, publicatiedatum, aantal pagina's, etc. Ook aan open leermaterialen worden metadata toegekend - soms op basis van een vakvocabulaire.
Npuls is het nationale groeifonds voor het vervolgonderwijs (mbo, hbo & wo). Het Nederlandse onderwijs behoort tot de mondiale top en het doel van Npuls is om deze positie te behouden én te vergroten. Eén van de programmaonderdelen van Npuls is gericht op Digitale Leermaterialen.
Open delen betekent in de context van open leermaterialen dat je iedereen toegang geeft tot de leermaterialen die je hebt ontwikkeld. Geef je alleen de leden van je eigen onderwijsinstelling of community toegang tot het leermateriaal, dan gaat het om semi-open delen.
Open leermaterialen zijn onderwijs-, leer- en onderzoeksmaterialen in een digitaal of ander medium die tot het publieke domein behoren of zijn vrijgegeven onder een open licentie, die gratis toegang, hergebruik, herbestemming, aanpassing en herdistributie door anderen toestaat. - UNESCO
De internationale term is: Open Educational Resources (OER)
SURFsharekit is de applicatie die wordt gebruikt om leermaterialen te uploaden naar edusources. Zuyd heeft hierop een licentie. De bibliotheek beheert in SURFsharekit de repository van Zuyd-producten.
Een vakvocabulaire gaat uit van een instellingsoverstijgende taxonomiestructuur, waarin vakspecifieke begrippen zijn vastgelegd. Het vakvocabulaire wordt gebruikt om leerdoelen binnen het vakgebied te beschrijven op basis van competenties of inhoud. Vakvocabulaires zijn ook een hulpmiddel bij het delen en vinden van open leermaterialen.
Xerte is een auteurstool die via open-source beschikbaar is. Deze tool wordt internationaal veel gebruikt om interactieve open leermaterialen te ontwikkelen. Met gebruiksvriendelijke software en allerlei sjablonen (bv. een escaperoom), zet je eenvoudig open leermaterialen ineen.
Leermaterialen die via open-source software zijn gebouwd, bieden anderen de meeste vrijheid om te bewerken en verder te delen. Zulke leermaterialen zijn dus het meest 'open'.