Vaktherapie: EBP

• Bakker, E., & Van Buuren, H. (2023). Onderzoek in de gezondheidszorg (4e editie). Noordhoff. (ook digitaal voor Zuyd)
• Dobber, J., Harmsen, J., & Van Iersel, M. (2021). Klinisch redeneren en evidence-based practice: Weloverwogen besluitvorming door verpleegkundigen (2e herziene editie). Bohn Stafleu van Loghum. (ook digitaal voor Zuyd)
• Elwyn, G., Edwards, A., & Thompson, R. (Eds.). (2016). Shared Decision Making in Health Care: Achieving evidence-based patient choice (3rd edition). Oxford University Press. (ook digitaal voor Zuyd)
• Hoegen, P., Verhoef, J., Munten, G., & Kuiper, C. (Reds.). (2020). Evidence-based practice voor verpleegkundigen: Gezamenlijke, geïnformeerde besluitvorming (5e editie). Boom. (ook digitaal voor Zuyd)
• Stegeman, I., & Koningsveld-Kortekaas, M. (2017). EBP praktisch. Bohn Stafleu van Loghum. (ook digitaal voor Zuyd)

EBP komt dus tot stand op basis van een aantal deelaspecten. Het is goed om deze begrippen te duiden:

► Evidence

Vaak wordt dit 'vertaald' als wetenschappelijk bewijs, dat liefst is voortgekomen uit randomized controlled trials (RCT's). Voor verpleegkundige beroepen geldt echter dat de effectiviteit van een behandeling vaak ook wordt aangetoond in de beroepspraktijk (Browne & Keely, 2004, in Hoegen et al., 2020).

Gebruik de piramide van bewijsvoering (bv. in Hoegen et al., 2020, p. 29) om te bepalen wat het huidige beste bewijs is.

► Kennis

Door Van Dale gedefinieerd als "het geheel van wat iemand weet". Kennis kan veel verschillende herkomsten hebben:

• Propositionele kennis is gebaseerd op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek.
• Professionele kennis is ontstaan tijdens een beroepsopleiding en in de praktijk opgebouwde ervaring.
• Persoonlijke kennis komt voort uit iemands eigen levenservaring.

Zowel de verpleegkundige als de patiënt bezit over specifieke kennis uit deze bronnen. Dit leidt tot bepaalde wensen en verwachtingen wat betreft de behandeling. De verpleegkundige behoort de patiënt goed uit te vragen om erachter te komen waaruit deze wensen bestaan.

► Context

Hiermee wordt de setting van het besluitvormingsproces bedoeld. In wat voor omgeving vindt deze plaats? Wat is eraan voorafgegaan? Probeer hieraan duiding te geven en hierop in te spelen.

Zie: Hoegen et al., 2020

De EBP-methodiek bestaat uit een vijftal stappen:

1. Het klinisch probleem vertalen in een beantwoordbare vraag

► Een beantwoordbare vraag is niet te beantwoorden met 'ja' of 'nee'. Zorg er dus voor dat je de onderzoeksvraag open formuleert.
► De meeste klinische vragen bevatten de elementen Populatie, Determinanten en Outcome.

• De populatie bestaat uit mensen met dezelfde belangrijke kenmerken als de patiënt. Bv.: oudere patiënten met longontsteking in het ziekenhuis.
• Determinanten zijn factoren die het ontstaan of het verloop van een ziekte veroorzaken, bevorderen of beïnvloeden. Bv.: roken, of een bepaalde interventie.
• Outcome is datgene waarin de verpleegkundige is geïnteresseerd. Dit is een variabele, bv.: pijn, gewicht, ernst van klachten ...

2. Efficiënt zoeken naar het beste bewijsmateriaal

► 'Het beste bewijsmateriaal is bewijsmateriaal waarbij (1) het klinische probleem voldoende overeenkomt met de klinische vraag, (2) de patiëntenpopulatie voldoende overeenkomt met de eigen patiënt, en (3) het niveau van bewijs zo hoog mogelijk is' (Dobber et al., 2021, p. 128).
► Ga in verschillende databanken op zoek, zoals: PubMed, CINAHL, Cochrane Library en Embase. Pas liefst de bouwsteenmethode (PICO) toe. Klik op de links om per databank de bijbehorende LibGuide te openen.

3. Kritisch beoordelen van de gevonden evidence op methodologische kwaliteit en toepasbaarheid

► Het wegen van de kwaliteit en toepasbaarheid van evidence gebeurt door middel van checklists. (Zie: Dobber et al., 2021, p. 295 en verder)
► Beoordeling van de kwaliteit van artikelen m.b.v. reflectievragen. (Zie: Bakker & Van Buuren, 2023, p. 242)

4. Samen met de patiënt beslissen op grond van evidence en implementatie hiervan

► Deze stap van het EBP-proces staat ook bekend onder de noemer shared decision-making (SDM).
► SDM zorgt niet alleen voor een hogere patiënttevredenheid, maar ook voor een hogere therapietrouw (Verheij, 2015, in Stegeman & Koningsveld-Kortekaas, 2017, p. 33 en verder).
► Centraal in SDM staat het wederzijds uitwisselen van informatie. De verpleegkundige licht de patiënt voor over de voor- en nadelen van de verschillende behandelopties. (Voor meer informatie over de verschillende te voeren gesprekken in dit proces, zie Hoegen et al., 2020, p. 69 en verder.)
► Naast een gebrek aan kennis kunnen er echter nog een heleboel andere factoren succesvolle implementatie van SDM in de weg staan. Zo hebben veel patiënten het gevoel dat het gepast is om de behandelaar te gehoorzamen. Bewustwording kan o.a. worden bereikt via coaching en campagnes (Joseph-Williams et al., 2016, in Elwyn et al., 2016, p. 43 en verder).
► Er zijn meerdere keuzehulpen beschikbaar. Deze maken de af te wegen alternatieven inzichtelijk.

• Keuzehulpen van Patiënt+
• Keuzehulpen van ZorgKeuzeLab

5. Regelmatig evalueren van de kwaliteit van het proces

Bij het in uitvoering brengen van EBP is het belangrijk om telkens te reflecteren over het proces: In hoeverre is deze toepassing zinvol en van toegevoegde waarde?

► "Voor de cliënt is het belangrijk of de behandeling of zorg effectief is, minder bijwerkingen heeft dan alternatieve behandelingen, aansluit bij zijn wensen en verwachtingen, en in het algemeen de kwaliteit van de geboden zorg verbetert." (Hoegen et al., 2020, p. 67)
► "Voor jou als zorgverlener is het van belang of het resultaat overeenkomt met het bewijs, bijdraagt aan efficiënte en effectieve zorgverlening, beslissingen in je handelen onderbouwt, bijdraagt aan je eigen professionele ontwikkeling, of je werkplezier verhoogt." (idem)