Het gebruik van generatieve AI (GenAI) kan handig zijn tijdens het literatuuronderzoek. Bijvoorbeeld omdat het tijdbesparend is. Wel is het van belang dat je weet hoe je er verantwoord mee omgaat.
► Op dit tabblad wordt toegelicht hoe je ChatGPT zinvol en verantwoord kunt toepassen tijdens het literatuuronderzoek. Voor andere AI-tools geldt min of meer hetzelfde.
► Hierbij wordt uitgegaan van de 6 stappen van literatuuronderzoek. Per stap wordt geadviseerd hoe je generatieve AI wel/niet kunt toepassen.
► Met generatieve AI wordt bedoeld: tools die zijn getraind met een enorme hoeveelheid data en die op basis van opdrachten ('prompts') van gebruikers iets nieuws creëren.
Rechtenvrije afbeelding van Steve Johnson uit Unsplash (05/2024)
N.B.: Achter de groene pijltjes (►) staat aangegeven waarvoor je AI-tools, zoals ChatGPT, prima kunt gebruiken.
Rood (►) geeft aan dat een bepaalde toepassing wordt afgeraden.
Belangrijk om te weten is hoe er binnen Zuyd wordt gekeken naar het gebruik van (generatieve) AI binnen het onderwijs.
► ChatGPT en soortgelijke tools worden niet verboden.
► Studenten zijn altijd verantwoordelijk voor hun eigen producten. Je kiest zelf óf en hóé je AI toepast.
► Je houdt uiteraard rekening met auteursrecht. Je zorgt ervoor dat docenten kunnen controleren welke bronnen je hebt gebruikt.
► Wees heel terughoudend met het gebruik van (privacy)gevoelige informatie in ChatGPT. Het is onhelder wat hiermee gebeurt en waar deze informatie wordt opgeslagen.
De vermelding van GenAI bestaat uit zes onderdelen:
1. Ontwikkelaar De naam van het bedrijf dat GenAI aanbiedt.
2. Jaar Noem het jaartal, als dit ontbreekt z.d. (=zonder datum).
3. Naam GenAI De naam staat cursief.
4. Versie Noteer versie + nummer tussen ronde haakjes, laat dit onderdeel weg als er geen versienummer wordt gegeven.
5. Omschrijving Geef tussen vierkante haakjes de beschrijving: [Generatieve AI].
6. URL Noem de weblink zonder raadpleegdatum
De afgelopen tijd is ChatGPT enorm populair geworden. Ook in het onderwijs. Dit vraagt om een kritische houding, bijvoorbeeld rondom privacy, auteursrecht en intellectueel eigendom.
► De online module ChatGPT en literatuuronderzoek is door Zuyd Bibliotheek ontwikkeld om tegemoet te komen aan de huidige vraag naar handvatten voor het gebruik van AI tijdens het onderzoek.
► Klik hier om de ChatGPT-module te volgen.
Naast ChatGPT zijn er nog talloze andere generatieve AI-toepassingen beschikbaar.
Enkele alternatieven voor ChatGPT:
Tijdens deze stap oriënteer je je op het onderwerp, vervolgens baken je het af tot datgene wat je interesseert en uiteindelijk formuleer je een onderzoeksvraag (bv. volgens het SMART-model).
Oriënteren
► Vraag ChatGPT om (algemene) informatie over een bepaald onderwerp. Bv.: Wat is Vaktherapie?
► Verken welke concepten en theorieën voor jouw onderzoek relevant zijn. ChatGPT kan deze voor je verhelderen.
Afbakenen
► ChatGPT kan niet bepalen welk gedeelte interessant is aan jouw onderwerp.
Onderzoeksvraag SMART formuleren
Een SMART onderzoeksvraag is Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden.
► Vraag ChatGPT eventueel om een SMART zoekvraag te formuleren. Wees kritisch en gebruik deze ter inspiratie.
Ga op zoek naar zo veel mogelijk relevante zoektermen die aansluiten op jouw onderzoeksvraag.
► ChatGPT kan je hiervoor input geven. Bv.: Geef Engelstalige synoniemen voor schemagerichte therapie.
Bepaal in welke informatiebronnen je gaat zoeken. Ga uit van het overzicht Databanken A-Z op de website van Zuyd Bibliotheek.
► Vraag ChatGPT om toelichting bij een bepaalde databank. Waar is deze goed in? Bv.: Wat zijn de verschillen tussen PubMed en Embase?
Je gaat nu bepalen hoe je de databank wilt doorzoeken. Welke zoekmethode pas je toe?
► ChatGPT is ongeschikt om hierin een keuze te maken.
Als je begint met zoeken is ChatGPT niet langer van toegevoegde waarde.
► ChatGPT kan niet beoordelen of selecteren welke informatie voor jou relevant is. Dit zul je zelf moeten doen.
Zorg dat je onderzoeksverslag controleerbaar en reproduceerbaar is. Dit doe je o.a. met correcte bronvermelding.
► Voor de volledige richtlijn van het gebruik van ChatGPT, klik HIER
Bronvermelding tekst uit ChatGPT
Ontwikkelaar. (jaar). Naam AI-tool (Versie) [Generatieve AI]. https://xxxx
►Voorbeeld: OpenAI. (2024). ChatGPT (Versie 3.5) [Generatieve AI]. https://chat.openai.com
Bronvermelding afbeelding uit ChatGPT
Ontwikkelaar. (jaar). Naam AI-tool (Versie) [Generatieve AI]. https://xxxx
Voorbeeld
Afbeelding gegenereerd met de prompt “Maak een fotorealistische afbeelding van een bibliotheek in het jaar 2030” door Microsoft, Copilot, z.d. (https://copilot.microsoft.com/).
Opgelet! Onder de afbeelding komt de volgende tekst te staan:
►Afbeelding gegenereerd met de prompt “Maak een fotorealistische afbeelding van een bibliotheek in het jaar 2030” door Microsoft, Copilot, z.d. (https://copilot.microsoft.com/).
Voorbeeld bronvermelding:
►Microsoft. (z.d.). Copilot [Generatieve AI]. https://copilot.microsoft.com/
GenAI is tot ontzett
end veel in staat. Maar welke output een AI-tool precies geeft, is sterk afhankelijk van jouw eigen input. Gebruik daarom goed doordachte prompts.
► Een veelgehoorde kanttekening bij de mogelijkheden van GenAI is: Garbage In = Garbage Out. Met andere woorden: een goede prompt is nodig om goede output te krijgen.
Hoe maak je een goede prompt?
Dit is geen hogere wiskunde. In feite is dit een kwestie van goede communicatie.
Je kunt je prompt baseren op het framework PREPARE:
Fitzpatrick, 2023: PREPARE-framework voor betere prompting.
► Hoe je dit framework kunt gebruiken om je prompting te optimaliseren, lees je hier.